Czy niebezpiecznie jest cierpieć na otyłość w czasie pandemii COVID-19?

Czy niebezpiecznie jest
cierpieć na otyłość
w czasie pandemii COVID-19?

Pandemia wraz z jej ograniczeniami w zakresie izolacji społecznej, kwarantanny czy zakazów przemieszczania się znacząco wpłynęła na styl życia ludzi na całym świecie. W szczególnie trudnym położeniu znalazły się osoby cierpiące na otyłość. [1]

Zamknięcie w domach, ciągła niepewność, brak możliwości planowania przyszłości wiąże się z problemami stanowiącymi poważne czynniki ryzyka rozwoju otyłości na różnych poziomach. Na pierwszy plan wysuwa się ograniczenie aktywności fizycznej, wynikające zarówno z fizycznego przymusu pozostawania w domu czy zamknięcia infrastruktury sportowej, jak również z obniżenia motywacji do podejmowania aktywności. Narastający stres i przygnębienie często prowadzą do podjadania, szczególnie produktów o wysokiej zawartości cukrów i przetworzonych tłuszczów. W badaniu opisującym zwyczaje żywieniowe i wybory dietetyczne populacji dorosłych Polaków wykazano, że w czasie pandemii blisko połowa osób zauważyła spożywanie większych ilości jedzenia i przekąsek między posiłkami, co u prawie 30% doprowadziło do zwiększania masy ciała. Co więcej, tendencje te były widoczne szczególnie u osób cierpiących na nadwagę lub otyłość. [2] Ciągłe napięcie wiąże się również z aktywacją osi hormonalnych, prowadzących do uwalniania kortyzolu, nazywanego hormonem „walki”. Kortyzol promuje procesy mobilizujące organizm do przezwyciężania trudnych sytuacji. Pierwotnie wydzielany był w sytuacjach dużego zagrożenia, wymagających szybkiej ucieczki. Powoduje więc pobudzanie mechanizmów prowadzących do zwiększania glikemii we krwi i kumulowania zapasów energetycznych. [3]

Jednak sytuacja chorych otyłych w czasie obecnie trwającej pandemii jest szczególnie trudna nie tylko ze względu na wzrost czynników ryzyka otyłości i ograniczenia możliwości podejmowania leczenia. Udowodniono gorszy przebieg zachorowania na COVID-19 i więcej powikłań u chorych o zwiększonym BMI. Ponadto ryzyko hospitalizacji jest trzykrotnie wyższe niż u osób nieobciążonych metabolicznie. [4]

Zbyt wysoka masa ciała przysparza trudności w prowadzeniu hospitalizacji – stanowi większe wyzwanie w opiece pielęgniarskiej, utrudnia przeprowadzenie prawidłowej intubacji oraz może ograniczać możliwość uzyskiwania badań diagnostyki obrazowej ze względu na to, że część aparatów i maszyn nie jest przystosowana do badania osób ze skrajną otyłością.

Co jeszcze powoduje, że przebieg COVID-19 u otyłych może być szczególnie trudny?
U osób o zwiększonej masie ciała w porównaniu do osób zdrowych różna jest farmakodynamika, a więc mechanizmy działania, wrażliwość i przyswajalność leków takich jak antybiotyki, preparaty przeciwwirusowe czy szczepionki, co ogranicza wybór odpowiedniej terapii. Idąc dalej, tkanka tłuszczowa nagromadzona głównie w obrębie jamy brzusznej może powodować wypychanie przepony do góry i jej wysokie ustawienie, co dodatkowo nasila objawy duszności, które nakładają się na zmiany płucne spowodowane SARS-CoV-2.

To jednak nie wszystko. Naukowcy od dawna zastanawiają się nad funkcjonowaniem układu immunologicznego osób o nieprawidłowej masie ciała. Już w 2009 r. w czasie pandemii wirusa grypy AH1N1 opisywano zwiększoną zachorowalność oraz umieralność otyłych. Próbowano tłumaczyć to upośledzonym działaniem odporności i zmianami w zakresie różnych linii komórkowych układu immunologicznego: obniżeniem liczby limfocytów, zmianą aktywności monocytów oraz zmniejszeniem odpowiedzi odporności na wnikające patogeny. [5]

Z drugiej strony nadmierna tkanka tłuszczowa i zmiany metaboliczne powodują aktywowanie procesu zapalnego o niedużym nasileniu, ale trwającego przewlekle, co powoduje stałe występowanie zwiększonego poziomu cytokin zapalnych. Uważa się, że to może powodować częstsze występowanie tzw. burzy cytokinowej odpowiedzialnej za najcięższe postacie COVID-19.

W ostatnim czasie podkreśla się rolę działania układu renina-angiotensyna-aldosteron i związanego z nim enzymu konwertującego (przemieniającego) angiotensynę (ACE) 2, gdyż receptory na nim zgromadzone są celem ataku SARS-CoV-2. Równocześnie duża liczba tych receptorów występuje w tkance tłuszczowej, co znaczyłoby, że więcej cząstek koronawirusa może wnikać do komórek, a więc do organizmu. [6]

Chociaż okres pandemii wydaje się szczególnie groźny i trudny dla pacjentów otyłych, należy również pamiętać o nowych możliwościach i powstających inicjatywach, służących wspieraniu utrzymywaniu prawidłowej sylwetki i aktywności fizycznej. Dostępnych jest coraz więcej mobilnych programów, które instruują, jak trenować, a proponowane ćwiczenia umożliwiają uprawianie sportów w każdym miejscu. Spopularyzowano również dostęp do różnego rodzaju diet. W przypadku znacznego obniżenia nastroju, motywacji czy poczucia zbyt wysokiego napięcia pomocą służą specjaliści psychologii i psychiatrii, na których konsultacje również można dostać się za pomocą metod telemedycznych.

Wyzwania XXI wieku to trudny czas dla całego społeczeństwa. Zwrócenie jednak uwagi na skalę problemu otyłości oraz zagrożenia grupy osób o nieprawidłowej masie ciała prowadzi do zwiększania działań wspierających tę grupę chorych.

Autor: Alicja Dudek

1. Ammar A., Effects of COVID-19 Home Confinement on Eating Behaviour and Physical Activity: Results of the ECLB-COVID19 International Online Survey Nutrients. 2020 May 28;12(6):1583. doi: 10.3390/nu12061583.
2. Sidor A., Rzymski P., Dietary Choices and Habits during COVID-19 Lockdown: Experience from Poland Nutrients 2020, 12, 1657; doi:10.3390/nu12061657.
3. Schulte E.M., Avena N.M., Gearhardt A.N., Which foods may be addictive? The roles of processing, fat content, and glycemic load, Plos One 2015, 10, e0117959.
4. Ahmed M. Abbas, Department of Obstetrics & Gynecology, Faculty of Medicine, Assiut University, Egypt COVID-19 Research of Assiut University Association (CORAUNA) Group, Egypt, The mutual effects of COVID-19 and obesity Obesity Medicine 19 (2020) 100250.
5. Milner J.J., Beck M.A., The impact of obesity on the immune response to infection, Proc. Nutr. Soc. 2012, 71, 298–306.
6. Iannelli A., Favre G., Frey S., Esnault V., Gugenheim J., Bouam S., Schiavo L., Tran A., Alifano M., Obesity and COVID-19: ACE 2, the Missing Tile Obes Surg. 2020 May 25 : 1–3. doi: 10.1007/s11695-020-04734-7.