Czy nieprawidłowa flora bakteryjna przewodu pokarmowego może być przyczyną otyłości?
Czy nieprawidłowa
flora bakteryjna przewodu pokarmowego
może być przyczyną otyłości?
Najnowsze trendy naukowe mocno skupiają się na roli mikrobioty przewodu pokarmowego w rozwoju chorób przewlekłych, m.in. otyłości, chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2. Wygłaszane teorie na temat władczych bakterii kierujących organizmem człowieka mogą nieraz przypominać opowieści science fiction. Czy naprawdę w jelitach mamy bakteryjny „drugi mózg” i jak rozumieć podawane nowinki naukowe?
W przewodzie pokarmowym człowieka, szczególnie w jelicie grubym, skolonizowane są różnego rodzaju drobnoustroje. To właśnie one nazywane są mikrobiomem. Ich łączna masa to 1-1,5 kg. Gdyby zsumować genom mikrobioty, to zawiera on nawet 100 razy większą liczbę genów niż genom człowieka. Bakterie tworzące florę jelitową to przede wszystkim przedstawiciele gromad: Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Proteobacteria i Verrucomicrobia. Rodzaj jak i liczba bakterii bytujących w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego zależy m.in. od pH jelita, rodzaju pożywienia czy stężenia tlenu.
Rola mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy jest ogromna i konieczna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiedzialne są one za prawidłową regulację przewodu pokarmowego poprzez wpływ na dojrzewanie komórek jelitowych, usprawnianie czynności motorycznej, rozkładanie resztek pokarmowych i usuwanie zbędnych produktów czy wytwarzanie niezbędnych witamin z grupy B, K. Pełnią także funkcje immunomodulujące. Tworząc szczelną barierę, usprawniają układ odporności i uniemożliwiają wnikanie niebezpiecznych patogenów takich jak Clostridium, Salmonella, Shigella.
To właśnie ze względu na liczebność i znaczącą rolę bakterii jelitowych zaczęto nazywać je odrębnym organem człowieka, a nawet „drugim mózgiem”. Jaki jest jednak ich związek z otyłością?
W pewnym badaniu porównano wagę osób, które pochodziły z jednolitej populacji i stosowały podobną dietę. Zauważono, że część osób mimo podobnego stylu życia i spożywanych posiłków w większym stopniu narażona była na przyrost masy ciała i większym stopniu dochodziło u nich do rozwoju zaburzeń metabolicznych niż u pozostałej części badanych. Był to pierwszy trop, który naprowadził naukowców na prowadzenie badań na temat zmian w mikroflorze jelit u osób otyłych w porównaniu do osób zdrowych. Następne prace przeprowadzane na zwierzętach i ludziach wykazały, że u otyłych zaburzony jest stosunek poszczególnych typów bakterii mikroflory. Osoby z nadmierną masą ciała cechują wyższe stężenia cząstek bakterii Firmicutes phylum w stosunku do Bacteroidetes. Co więcej, przy redukcji masy ciała dochodzi do wzrostu Bacteroidetes.
Aby wytłumaczyć to zjawisko i jego konsekwencje, należy przyjrzeć się roli przedstawionych typów bakterii w rozkładaniu i pozyskiwaniu energii z niestrawialnych cukrów złożonych. Im więcej jest bakterii o typie Firmicutes, co obserwuje się w przypadku otyłości, tym więcej dziennie dodatkowych kalorii znajduje się w jelitach. Kiedy stosunek mikroorganizmów przeważa na korzyść Bacteroidetes, część resztek pokarmowych nie jest dodatkowo trawiona, tylko wydalana z kałem, a wartość energetyczna dostarczana z jedzenia jest odpowiednio mniejsza.
Wiedza na temat prawidłowego składu i proporcji mikrobioty stawia kolejne pytania na temat możliwości modulowania mikroflory za pomocą odpowiednich probiotyków i prebiotyków, a więc preparatów zawierających odpowiednie szczepy bakterii i ich pożywki. Warto więc obserwować następne pojawiające się doniesienia naukowe, które dają nadzieję na odkrycie nowych strategii terapeutycznych wspomagających leczenie i profilaktykę otyłości.
Autor: Alicja Dudek
- Baquero F., Nombela C., The microbiome as a human organ, „Clin. Microbiol. Infect.” 2012.
- Gałęcka M., Szachta P., Kyberkompakt – znaczenie nowoczesnej diagnostyki mikrobiologicznej przewodu pokarmowego, „Zakażenia” 5/2013.
- Berg R.D., The indigenous gastrointestinal microflora, „Trends Microbiol.” 4, 1996.
- Berg R.D., The indigenous gastrointestinal microflora, „Trends Microbiol.” 1996.
- Neu J., Douglas-Escobar M., Lopez M., Microbes and the developing gastrointestinal tract., „Nutr. Clin. Pract.” 2007
- Żak-Gołąb A. i wsp., Rola flory jelitowej w patogenezie otyłości, „Postępy Hig. Med. Dośw.” 68, 2014, 84−90.
