Farmakologiczne leczenie otyłości

Farmakologiczne leczenie otyłości

Otyłość jest chorobą przewlekłą, obarczoną dużym ryzykiem wystąpienia wielu innych schorzeń, dlatego w jej leczeniu bardzo ważne jest zapewnienie kompleksowej opieki, która polega na współpracy zespołu terapeutycznego składającego się z lekarza, dietetyka, fizjoterapeuty oraz psychologa.

Kluczową kwestią w leczeniu otyłości jest modyfikacja nawyków żywieniowych i zwiększenie wysiłku fizycznego. W świetle wytycznych polskich i europejskich towarzystw zajmujących się leczeniem otyłości leczenie farmakologiczne ma znaczenie wspomagające. Zatem włączenie terapii farmakologicznej można rozważyć jedynie w uzupełnieniu modyfikacji nawyków stylu życia i żywieniowych.

Jeżeli postępowanie niefarmakologiczne nie przynosi pożądanych rezultatów, może to być wskazaniem do wdrożenia farmakoterapii, przy czym nie należy jej traktować jako samodzielnej metody leczenia. Farmakoterapia powinna być stosowana wyłącznie w połączeniu z dietą o obniżonej kaloryczności oraz zwiększonym wysiłkiem fizycznym.

Zgodnie z obowiązującymi wskazaniami leczenie farmakologiczne może być zastosowane u osób:

— dorosłych (w wieku ≥ 18 lat),

— z wyjściową wartością BMI ≥ 30 kg/m² lub ≥ 27 kg/m², przy co najmniej jednej chorobie współistniejącej, związanej z nieprawidłową masą ciała (zaburzenia gospodarki węglowodanowej: insulinooporność, stan przedcukrzycowy i/lub cukrzyca typu 2; nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, obturacyjny bezdech senny i inne).

Kluczowe jest zrozumienie, że w przypadku wskaźnika masy ciała (BMI) wyższego niż 40 kg/m² chirurgia bariatryczna jest leczeniem z wyboru. Farmakoterapia może być przydatna w czasie przygotowania do operacji bariatrycznej, w celu uzyskania przedoperacyjnej redukcji masy ciała oraz poprawy profilu metabolicznego, jednak nie doprowadzi do trwałej i istotnej utraty nadmiaru masy ciała oraz do ustępowania chorób towarzyszących otyłości, jeśli w kolejnym etapie terapii nie zastosuje się leczenia operacyjnego. Zasady te mają zastosowanie również w przypadku chorego z BMI 35-39,99 kg/m² i chorobami metabolicznymi wywołanymi otyłością. Leczenie farmakologiczne może być zastosowane także po zabiegu bariatrycznym jako uzupełnienie leczenia dietetycznego i zwiększonego wysiłku fizycznego w przypadku ograniczonego efektu terapeutycznego operacji.

Lek odpowiedni dla leczenia otyłości powinien charakteryzować się skutecznością i bezpieczeństwem udowodnionymi w badaniach klinicznych. Obecnie na terenie Unii Europejskiej zarejestrowane są trzy preparaty wykorzystywane w leczeniu otyłości. Należą do nich:

• inhibitor lipaz wytwarzanych przez przewód pokarmowy — orlistat;
• preparat o działaniu ośrodkowym – chlorowodorek bupropionu w połączeniu z chlorowodorkiem naltreksonu;
• analogi ludzkiego glukagonopodobnego peptydu 1 — liraglutyd, semaglutyd.

Leków tych nie należy włączać i odstawiać samodzielnie. Ich stosowanie wymaga każdorazowo konsultacji z lekarzem zajmującym się na co dzień leczeniem otyłości. Skuteczność leczenia farmakologicznego powinna być zweryfikowana po miesiącu oraz po 3 miesiącach stosowania. Za satysfakcjonującą uznaje się utratę >5% wyjściowej masy ciała u pacjentów bez cukrzycy w ciągu 3 miesięcy terapii, a u pacjentów z cukrzycą >3%. Jeśli brak oczekiwanych rezultatów, należy zastanowić się nad zmianą postępowania niefarmakologicznego lub rozważyć zmianę farmakoterapii. Zastosowanie farmakoterapii daje w ciągu roku od 3-9% większą utratę masy ciała w porównaniu do metod wyłącznie niefarmakologicznych.

1. Interdyscyplinarne stanowisko w sprawie rozpoznawania i leczenia otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2020, tom 11, nr 2, 47–54 https://talia.edu.pl/UserAttachments/Interdyscyplinarne%20stanowisko%20dot.%20oty%C5%82o%C5%9Bci.pdf
2. Toplak H, Woodward E, Yumuk V, Oppert JM, Halford JC, Frühbeck G. 2014 EASO Position Statement on the Use of Anti-Obesity Drugs. Obes Facts. 2015;8(3):166-174. doi:10.1159/000430801
3. Gadde KM, Atkins KD. The limits and challenges of antiobesity pharmacotherapy. Expert Opin Pharmacother. 2020;21(11):1319-1328. doi:10.1080/14656566.2020.1748599

Autorzy:
prof. dr hab. n. med. Andrzej Budzyński, chirurg bariatryczny, Szpital specjalistyczny im. Ludwika Rydgiera w Krakowie
dr n. med. Michał Wysocki, chirurg ogólny, Szpital specjalistyczny im. Ludwika Rydgiera w Krakowie