Najczęściej zadawane pytania

Najczęściej
zadawane pytania

Najczęściej
zadawane pytania

Jak będzie wyglądać moja dieta przed operacją?
Wszystko zależy od Twojego aktualnego stanu zdrowia, prowadzonego stylu życia, jak również od wymagań ośrodka, w którym będziesz operowany/-a.

Najlepiej, gdyby Twoje zalecenia dietetyczne zostały opracowane przez doświadczonego w opiece nad pacjentami bariatrycznymi dietetyka klinicznego. Zwróci on uwagę na towarzyszące Ci jednostki chorobowe i dopasuje wskazówki do trybu pracy oraz codziennych aktywności. Szczególny nacisk, niezależnie od typu planowanej operacji, zostanie zapewne położony na kwestię uregulowania częstotliwości spożywanych przez Ciebie posiłków, prawidłową ich kompozycję, eliminację podjadania, jak również dbałość o wystarczającą podaż płynów.

Ponieważ u pacjentów otyłych często stwierdza się niedożywienie jakościowe (przy jednoczesnej nadwyżce dostarczanej energii ogółem), dietetyk kliniczny wskaże też rozwiązania pozwalające na poprawę stanu odżywienia przed operacją. To szczególnie istotne w związku z ryzykiem rozwoju niedoborów pokarmowych rozwijających się po interwencji chirurgicznej, z którymi – w przypadku złego przygotowania – trudniej Ci będzie sobie później poradzić.

Właściwie wdrożona edukacja żywieniowa może także pozwolić na ubytek masy ciała już przed zabiegiem, co prawdopodobnie korzystnie wpłynie na warunki operacyjne, jak również ułatwi przyzwyczajenie się do czekających Cię zmian oraz utrzymania nowo nabytych nawyków żywieniowych. Redukcja na poziomie ok. 7-10% masy ciała wyjściowej jest też częstym warunkiem kwalifikacji do operacji.

Pamiętaj, że część ośrodków może wymagać wprowadzenia specjalnych zaleceń tuż przed samym zabiegiem, np. diety płynnej, wysokobiałkowej na 2 tygodnie przed interwencją. W celu właściwego przygotowania żywieniowego pozostawaj więc w stałym kontakcie ze swoim zespołem leczącym, zwłaszcza z dietetykiem.

Dlaczego muszę zredukować masę ciała przed zabiegiem chirurgicznym?
W wielu ośrodkach redukcja wyjściowej masy ciała stanowi warunek kwalifikacji do operacji bariatrycznej. Nie jest to warunek, którego spełnienie jest bezwzględnie konieczne i część chirurgów z niego rezygnuje. Należy jednak podkreślić, że wymóg zmniejszenia masy ciała przed operacją wynika z troski o dobry wynik leczenia. Chorzy, którzy nie uzyskali przedoperacyjnej redukcji masy ciała mają zwykle gorsze wyniki leczenia, sam zabieg jest u nich trudniejszy technicznie, a co za tym idzie ryzyko powikłań okołooperacyjnych wyższe. Znacznie poważniejszym przeciwwskazaniem do operacji bariatrycznej jest wzrost masy ciała w toku przygotowania przedoperacyjnego, w porównaniu do wyjściowej wagi przy wizycie kwalifikacyjnej. W takim przypadku większość chirurgów stanowczo odstępuje od zabiegu. Przygotowanie dietetyczne do interwencji chirurgicznej, którego celem jest redukcja masy ciała korzystnie wpływa na przyzwyczajenie chorego do czekających go zmian w codziennej diecie po operacji. W dostępnych badaniach naukowych autorzy podają, że obniżenie masy ciała o 10% masy wyjściowej skraca czas trwania zabiegu, pobyt szpitalny, a w niektórych doniesieniach przekłada się na zmniejszenie odsetka powikłań śródoperacyjnych i pooperacyjnych w porównaniu z pacjentami, którzy przedoperacyjnie nie zredukowali masy ciała. Udowodniono to przede wszystkim w przypadku stłuszczeniowej choroby wątroby, ponieważ powiększona wątroba istotnie utrudnia wykonanie zabiegu. Dieta redukcyjna pozwala na zmniejszenie jej rozmiarów. Dodatkowo zmniejszenie objętości tłuszczu trzewnego poprawia warunki w polu operacyjnym umożliwiając lepszy wgląd w miejsce operowane. Wykazano jednoznacznie, że większa utrata masy ciała na etapie przygotowania do zabiegu, przekłada się na lepsze wyniki leczenia otyłości w okresie po operacji. Przytycie w okresie przygotowania do operacji wskazuje na brak współpracy chorego w zakresie wykonywania zaleceń dietetycznych i rokuje zwiększonym odsetkiem powikłań pooperacyjnych oraz zwiększonym ryzykiem niepowodzenia leczenia bariatrycznego.

Czy po operacji konieczne jest przyjmowanie witamin?
Tak, jest to niezbędny element prawidłowej opieki nad pacjentem bariatrycznym. Powodem jest ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych, związanych m.in. ze zmianą dotychczas stosowanej diety (głównie w związku ze zmniejszeniem objętości przyjmowanych pokarmów), jak również – w przypadku operacji o charakterze wyłączającym albo mieszanym – z zaburzeniami w obszarze wchłaniania poszczególnych składników. Przyczyną niedoborów mogą być także określone nietolerancje bądź też indywidualne reakcje na zmiany w obrębie anatomii przewodu pokarmowego, objawiające się pod postacią biegunek albo/i wymiotów.

Dla przykładu, w przypadku pacjentów leczonych w ramach procedury rękawowej resekcji żołądka oraz gastric bypass sugerowana dzienna suplementacja będzie obejmować: preparat multiwitamino-multimineralny zawierający w swoim składzie żelazo, kwas foliowy i witaminę B1, 1200-1500 mg wapnia pierwiastkowego dostarczonego w dawkach podzielonych z diety i jako suplement, minimum 3000 UI witaminy D3 oraz witaminę B12 w dawce dostosowanej indywidualnie do pacjenta, celem utrzymania jej prawidłowego poziomu. Po operacjach typu BPD oraz BPD/DS, wybrani autorzy sugerują ponadto włączenie do planu suplementacji również witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Co zrobić, kiedy mam nudności?
Nudności i wymioty obecne w okresie okołooperacyjnym wynikają m.in. ze zmian anatomii przewodu pokarmowego. W celu zapobiegania im oraz ich łagodzenia zaleca się powolne przyjmowanie płynów, często, małymi łykami, jak również ostrożne wprowadzanie do diety poszczególnych pokarmów. Nudności nasilają zwykle produkty i dania gorące o wyrazistym aromacie oraz słodkie albo mało doprawione (mdłe). Na wczesnym etapie rozszerzania diety dobrze więc byłoby ich unikać. Jeśli zalecenia ośrodka, w którym byłeś/-aś operowany/-a, na to zezwalają, możesz też sięgnąć po niewielką ilość słonej albo lekko kwaśnej zupy (np. pomidorowej, ogórkowej – bez cząstek stałych). Nudności złagodzą także produkty kiszone, zimne musy owocowe (np. z mango, malin), a także herbata z dodatkiem mięty lub imbiru, bez cukru.

Co powinienem zrobić, jeśli mam problem z zaparciami?
Zaburzenia rytmu wypróżnień, w tym zaparcia, są częstym problemem pacjentów po przebytej operacji bariatrycznej, wynikającym zwykle ze zmian w obrębie anatomii przewodu pokarmowego. Sytuacja powróci najprawdopodobniej do normy na przestrzeni następnych 6 tygodni, ale nie zaszkodzi wprowadzenie określonych zaleceń. Przede wszystkim dbaj o sprawne rozszerzanie swojej diety. Jeśli Twój ośrodek nie zaleca inaczej, staraj się nie pozostawać zbyt długo na papkowatej diecie łatwo strawnej. Przyczyną problemów w toalecie jest bowiem m.in. niska podaż błonnika pokarmowego, obecnego w warzywach, owocach oraz produktach zbożowych z pełnego ziarna. Zadbaj także o prawidłową podaż płynów – każdego dnia wypij przynajmniej 1,5 l. Przydatne może okazać się również wprowadzenie do diety naturalnych, fermentowanych napojów mlecznych (np. maślanki, kefiru), kisielu z siemienia lnianego albo filiżanki naturalnej kawy.

Ile masy ciała powinienem stracić po operacji bariatrycznej?
Jest to kwestia indywidualna i zależy od wielu czynników, nie tylko od samej operacji bariatrycznej. Najistotniejsze jest przestrzeganie zaleceń dotyczących modyfikacji stylu życia w zakresie sposobu odżywiania i aktywności fizycznej. Dopiero w dalszej kolejności utrata masy ciała zależy od rodzaju wykonanej operacji, wieku, chorób towarzyszących, wyjściowej masy ciała. Należy również pamiętać, że efektu operacji bariatrycznej nie mierzy się kilogramami. Liczba utraconych kilogramów potrafi się bardzo różnić w zależności od wyjściowej masy ciała, wzrostu, masy mięśniowej itd. Stąd zwykle oceniamy efekt leczenia chirurgicznego odnosząc się do procentu utraty nadmiaru masy ciała lub nadmiaru wskaźnika BMI.

Dla przykładu, w przypadku pacjentów leczonych w ramach procedury rękawowej resekcji żołądka oraz gastric bypass O powodzeniu operacji bariatrycznej mówimy, gdy w rok po zabiegu pacjent utraci 50-60% nadmiaru masy ciała. Przykładowo, jeśli chory waży 115 kg przy wzroście 170 cm, to za sukces operacji uzna się zapewne utratę 22-26 kg to jest 50-60% z 43 kg nadmiaru masy ciała (różnica pomiędzy 115 kg, a wagą przy BMI 25 kg/m2 dla wzrostu pacjenta, czyli 72 kg). Natomiast u chorego o masie ciała 270 kg przy wzroście 180 cm ilość utraconych kilogramów będzie bardziej spektakularna, choć procent utraty nadmiaru masy ciała będzie podobny. Można oczekiwać, że straci on 95-113 kg ze 189-kilogramowego nadmiaru masy ciała (różnica pomiędzy 270 kg, a wagą przy BMI 25 kg/m2 dla wzrostu pacjenta, czyli 81 kg).

Jakie są rodzaje operacji bariatrycznych?
Na przestrzeni lat opracowano wiele różnych technik operacyjnych. Część zaproponowanych zabiegów charakteryzowała się zbyt wysokim odsetkiem powikłań pooperacyjnych, inne wywierały zbyt nieprzewidywalny efekt bariatryczny lub metaboliczny. Obecnie najpowszechniej wykonywaną operacją na świecie i w Polsce jest laparoskopowa rękawowa resekcja żołądka (ang. Sleeve Gastrectomy). Drugim najczęściej wykonywanym zabiegiem jest laparoskopowe ominięcie żołądkowe z pętlą Roux-en-Y (ang. Roux-en-Y Gastric Bypass). Istotny jest fakt, że obie te operacje dają porównywalny wynik leczenia jeśli idzie o redukcję masy ciała, choć część autorów wskazuje na pewne różnice jeśli idzie o wpływ na metabolizm, zwłaszcza cukrów. Na trzecim miejscu najczęstszych operacji bariatrycznych pozostaje laparoskopowe ominięcie żołądkowe z jednym zespoleniem (ang. One Anastomosis Gastric Bypass, określany także mianem Mini-Gastric Bypass). Pozostałe zabiegi wykonuje się znacznie rzadziej. Część z tych zabiegów po początkowym entuzjazmie została zaniechana, gdyż nie spełniła pokładanych w nich oczekiwać. W przypadku niektórych operacji wytyczne wręcz odradzają ich wykonywanie, jak w przypadku laparoskopowego założenia regulowanej opaski żołądkowej (ang. Adjustable Gastric Banding). Opis najpowszechniej wykonywanych zabiegów bariatrycznych przedstawiono powyżej.

Co zrobić z nadmiarem skóry?
Skóra ma ograniczone zdolności do obkurczania się i jej możliwości w tym zakresie zależą od wielu czynników takich jak płeć, wiek oraz stopień otyłości. Zwykle jednak utrata kilkudziesięciu kilogramów w krótkim czasie powoduje, że widoczny staje się jej nadmiar w postaci fałdów skórnych. Stanowi to zarówno problem medyczny, jak i estetyczny. Z pomocą przychodzą zabiegi chirurgii plastycznej, takie jak plastyka brzucha, ramion i ud. Wszystkie te operacje łączą się z usunięciem nadmiaru skóry, co pozostawia mniej lub bardziej widoczne blizny. Zabiegi plastyczne wykonuje się nie wcześniej niż 24 miesiące po operacji bariatrycznej. W tym czasie dochodzi do zmniejszenia masy ciała i jej stabilizacji. Skóra również ulega częściowemu samoistnemu obkurczeniu. Dodatkowo organizm w pełni przystosowuje się do nowych nawyków żywieniowych.

Jak szybko po operacji będę mogła zajść w ciążę?
W Standardach Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zaleca się odstęp pomiędzy zabiegiem bariatrycznym a ciążą wynoszący co najmniej 12 miesięcy. Największa utrata masy ciała po zabiegach bariatrycznych zachodzi między 6. a 12. miesiącem po operacji, wówczas istnieje największe ryzyko ujawnienia się niedoborów żywieniowych. Po operacji konieczne jest w tym okresie stosowanie antykoncepcji.

Redukcja masy ciała wpływa nie tylko na zmniejszenie ryzyka wystąpienia wielu chorób związanych z otyłością, ale również pozytywnie oddziałuje na życie seksualne kobiety oraz jej płodność (powrót jajeczkowania, wyrównanie zaburzeń hormonalnych). Zmienia się także postrzeganie własnego ciała, rośnie poczucie atrakcyjności. wiąże się to często ze zwiększeniem aktywności seksualnej. Stąd ryzyko zajścia w ciążę w okresie, który uważany jest za niekorzystny jest wysokie. Natomiast po jego upływie tj. co najmniej rok po zabiegu bariatrycznym przebieg ciąży u pacjentek, które uzyskały istotną redukcję masy ciała jest o wiele bardziej bezpieczny w porównaniu z grupą kontrolną kobiet z otyłością (nieoperowanych).

Kluczowe jest świadome planowanie ciąży oraz wykonanie niezbędnych badań mających za zadanie ocenę niedoborów żywieniowych. Współpraca ginekologa i dietetyka pozwala na bezpieczny przebieg ciąży.

Dlaczego po operacji bariatrycznej wypadają mi włosy?
Wypadanie włosów może być związane z niewystarczającą podażą białka, witamin, mikro- czy makroelementów, najczęściej cynku. Jest to częsta odpowiedź organizmu na szybką utratę masy ciała. Wypadanie włosów zwykle nie jest trwałe i ustępuje po 3-6 miesiącach. W przypadku braku poprawy należy skonsultować się ze swoim dietetykiem lub lekarzem celem włączenia odpowiedniej suplementacji.

Kiedy po operacji mogę wrócić do pracy?
Powrót do pracy jest możliwy, gdy pacjent poczuje się na siłach. Oczywiście czas ten zależy od charakteru wykonywanej pracy, motywacji chorego oraz wielu indywidualnych cech charakteru. Zazwyczaj zaleca się 2-4 tygodni zwolnienia lekarskiego by powrócić do większości prac biurowych i 4-8 tygodni zwolnienia w przypadku pracy fizycznej. Jeśli natomiast chory jest bardzo zmotywowany do wcześniejszego powrotu do pracy i nie przeszkadzają mu jakieś istotne dolegliwości nie ma przeciwskazań by ten okres skrócić.

Czy po operacji bariatrycznej pozostają blizny?*
Podczas operacji wykonywanych jest 5-6 krótkich (1-2 centymetrowych) nacięć skórnych, które po zabiegu zaopatrzone są szwami. Szwy usuwane są 10-14 dni po operacji. Pozostają niewielkie linijne blizny, które bledną z czasem

Kiedy po operacji wrócę do pełnej sprawności fizycznej?
Powrót do pełnej sprawności fizycznej jest sprawą indywidualną, która zależy od wielu czynników. Protokół opieki okołooperacyjnej zakłada, że pacjent jest uruchamiany tj. wstaje z łóżka w krótkim okresie po zabiegu, samodzielnie korzysta z toalety, następnie zachęcany jest do spacerów po korytarzu szpitalnym już w dobie zabiegu. Z założenia w kolejnym dniu po zabiegu pacjent powinien spędzić poza łóżkiem nawet do 8 godzin, siedząc lub chodząc po korytarzu. W szybkiej rekonwalescencji z pewnością pomaga aktywność fizyczna. Należy ją dawkować, rozpoczynając od spacerów, stopniowo wydłużanych, w tempie pozwalającym na swobodne mówienie podczas wysiłku. Po upływie ok. 4 tygodni od operacji należy stopniowo wdrażać takie aktywności jak nordic walking, jazda na rowerze czy pływanie. Po większości operacji bariatrycznych nie ma przeciwwskazań do żadnego rodzaju aktywności fizycznej. Zwykle natomiast zalecany jest wysiłek o charakterze aerobowym, który jest bezpieczniejszy i przynosi więcej korzyści niż ćwiczenia siłowe. Również lepsze są efekty umiarkowanego wysiłku trwającego dłużej, niż intensywnego ale krótkotrwałego. W doborze zdrowej aktywności fizycznej dla układu ruchu pomagają konsultacje fizjoterapeutyczne.

Ile muszę pić?
Ważne jest, aby spożycie płynów sięgało poziomu około 1500 ml lub więcej dziennie, co stanowi 6-8 kubków płynów dziennie. Pomoże to utrzymać odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy popijać małymi łykami przez cały dzień. Płyny powinny być bezkaloryczne, bez kofeiny i bez gazu. Kofeina paradoksalnie działa odwadniająco! Pamiętaj o zachowaniu odstępu, 30 minut przed i po posiłku!

————————————
UWAGA! Powyższe treści pełnią charakter informacyjny i nie stanowią porady medycznej ani opinii dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji odbiorcy. Celem uzyskania spersonalizowanych zaleceń należy skonsultować się ze specjalistą.
————————————

Autorzy:
mgr Maria Brzegowy – dietetyk, Narodowy Instytut Onkologii, Oddział w Krakowie
prof. dr hab. n. med. Andrzej Budzyński, chirurg bariatryczny, Szpital specjalistyczny im. Ludwika Rydgiera w Krakowie
dr n. med. Michał Wysocki, chirurg ogólny Szpital specjalistyczny im. Ludwika Rydgiera w Krakowie