Wskaźnik BMI. Metody pomiaru ciała i monitorowanie zmian w otyłości

Wskaźnik BMI.
Metody pomiaru ciała i monitorowanie zmian w otyłości

Aby nauczyć się prawidłowo zarządzać stanem odżywienia, ważne jest to, żeby poznać odpowiednie metody pomiaru masy ciała. Drugim istotnym elementem do oceny jest dystrybucja tkanki tłuszczowej, a więc jej rozmieszczenia w organizmie. Należy pamiętać, że najbardziej niebezpieczna jest tkanka tłuszczowa nadmiernie nagromadzona w części brzucha, którą określa się jako tkanka tłuszczowa trzewna. [1]

Podstawowym parametrem do oceny stanu odżywienia jest wskaźnik BMI (wskaźnik masy ciała), który wylicza się z wzoru matematycznego poprzez podzielenie masy ciała podawanej w kilogramach przez kwadrat wysokości ciała w metrach.

Z pozoru prosty wzór na BMI może jednak przysporzyć kilku trudności, dlatego warto zapoznać się z dokładną instrukcją, jak wykonać pomiar oraz jakie ograniczenia, niesie za sobą wzór na BMI.

„Aby wyliczyć swoje BMI, należy znać swoją masę ciała oraz wzrost.”

Masę należy zawsze mierzyć o tej samej porze dnia i w tych samych warunkach. Najlepiej rano po wizycie w toalecie. Należy pamiętać, że pomiary z innych części dnia mogą się od siebie różnić ze względu na dobowe wahania masy ciała w granicach 1, 2, a nawet 3 kg. Ważyć należy się bez lub w lekkich ubraniach, zawsze bez butów. Nie jest zalecane, by pomiary wagi wykonywać zbyt często (najlepiej raz na tydzień), ponieważ zbyt częste pomiary mogą prowadzić do błędów oraz błędnej interpretacji dobowych wahań wagi.

Jeśli chodzi o pomiar wzrostu to również zaleca się by wykonywać go rano. W ciągu dnia, kiedy długo przebywamy w pozycji spionizowanej, dochodzi do skracania przestrzeni międzykręgowych co również może wpływać na pomiar. Wzrost należy mierzyć, stojąc prosto ze złączonymi nogami bez butów. Zaleca się przy ustawić się przed ścianą lub ramą drzwi. Linijkę należy przyłożyć do najwyższego punktu na głowie i przysunąć krawędź linijki do ściany, tak by zaznaczyć punkt. Wzrost wyznacza się poprzez pomiar odległości narysowanego punktu a podłogą.

————————–

Sprawdź swoje BMI – kalkulator

 
 
 Płeć 
   kobieta  
 
   mężczyzna  
 
 
 Waga:  kg 
 
 Wzrost:  cm 
 
 Oblicz 
 
  
 
 
 
Zakresy wartości BMI:
 
 
 
 
mniej niż 16 - wygłodzenie
 
16 - 16.99 - wychudzenie
 
17 - 18.49 - niedowaga
 
18.5 - 24.99 - prawidłowa
 
 
 
25 - 29.99 - nadwaga
 
30 - 34.99 - I stopień otyłości
 
35 - 39.99 - II stopień otyłości
 
powyżej 40 - otyłość skrajna
 
 
 
 
 
 

————————–

BMI jest szeroko używane w diagnostyce klinicznej i służy do rozpoznawania otyłości oraz oceny stopnia otyłości. Prawidłowe BMI to 18,5–24,9 kg/m². Pomiędzy 25–29,9 kg/m² rozpoznaje się nadwagę, a BMI powyżej 30 kg/m² świadczy o otyłości.

Mimo że zgodnie z zaleceniami WHO otyłość diagnozuje się na podstawie BMI, należy pamiętać o pewnych ograniczeniach związanych z tym pomiarem. We wzorze BMI uwzględnia się masę ciała, jednak nie różnicuje się masy tkanki tłuszczowej z masą mięśniową czy ilością wody. Wskaźnik BMI nie uwzględnia także rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Nie należy również oceniać wskaźnika BMI u kobiet w ciąży. [2]

Posługując się samym wskaźnikiem BMI w przypadku monitorowania zmian w czasie podjętego leczenia, może to nie w pełni pokazywać osiągane efekty. Często w przypadku modyfikacji diety i zwiększenia aktywności fizycznej dochodzi do spadku tkanki tłuszczowej, ale również rozwijania się zdrowej tkanki mięśniowej, co w efekcie nie wpłynie znacząco na zmianę w wartości masy ciała oraz nie spowoduje zmian w zakresie BMI.

Jeśli nie waga i BMI, to jak jeszcze można monitorować swój stan odżywienia?

Bardzo dobrą metodą do kontroli masy ciała jest wykonywanie pomiarów obwodów, szczególnie talii, bioder, ramienia. Przyglądanie się pomiarom obwodów daje możliwość lepszej kontroli rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w organizmie oraz w przypadku podjęcia leczenia umożliwia szybsze zaobserwowania zmian w zakresie redukcji nadmiaru tkanki tłuszczowej. Wizualizowanie efektów leczenia i obserwacja zmian to jeden z najlepszych sposobów motywacji i nagroda za pracę włożoną w leczenie.[3]

Obwód talii

Aby obliczyć obwód talii, wystarczy wziąć taśmę mierniczą. Zaleca się by pomiar ten wykonać po kilku naturalnych oddechach. Taśmę należy przyłożyć do brzucha w połowie odległości między dolną linią żeber a górnym brzegiem grzebienia kości biodrowej. Przyłożona taśma powinna znajdować się równolegle do podłogi.

Pomiar obwodu talii traktuje się jako pomiar tłuszczu brzusznego (trzewnego), który w populacji europejskiej powinien wynosić poniżej 80 cm u kobiet oraz poniżej 94 cm u mężczyzn.

Obwód bioder

Pomiar obwodu bioder należy wykonywać w pozycji wyprostowanej ze złączonymi nogami poprzez przyłożenie taśmy mierniczej wokół największej wypukłości pośladków poniżej talerzy biodrowych równolegle do podłogi.

Wskaźnik WHR

Wskaźnik WHR, inaczej wskaźnik talia/biodra, oblicza się poprzez podzielenie obwodu talii w centymetrach przez obwód bioder w centymetrach. Wskaźnika używa się, gdy BMI wynosi powyżej 25 w celu oceny dystrybucji tkanki tłuszczowej. O otyłości brzusznej mówi się, gdy WHR u kobiet jest równy lub większy 0,85, a u mężczyzn równy lub większy 1. Gdy wskaźnik WHR jest mniejszy niż 0,85 u kobiet lub mniejszy niż 1 u mężczyzn, rozpoznaje się otyłość pośladkowo-udową (inaczej gynoidalną). [4]

Otyłość brzuszna zwiększa ryzyko chorób związanych z zespołem metabolicznym, chorób sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. [5] W przypadku otyłości gynoidalnej największe zagrożenie powikłań związane jest z rozwojem choroby zwyrodnieniowej stawów czy żylaków.[6]

Obwód ramienia

Ten pomiar wykonuje się na lewym ramieniu. Kończynę należy wyprostować, ułożyć tak, by była lekko odchylona od tułowia i swobodnie opadała w dół. Ramię należy mierzyć w najszerszym punkcie, prostopadle do osi pionowej. Wynik powinien być zapisany z dokładnością do 0,1 cm.

Analiza składu ciała

Wcześniej opisane metody umożliwiały ocenę masy oraz dystrybucji tkanki tłuszczowej. Istnieją jednak bardziej zaawansowane urządzenia, jak np. wagi wykorzystujące technologię bioimpedancji elektrycznej czy badania densytometryczne z użyciem promieniowania rentgenowskiego o niskiej emisji promieniowania, które umożliwiają dokładną analizę składu ciała–tkanki tłuszczowej, mięśniowej, tkanki kostnej oraz zawartości wody w organizmie. [7]

Autor: Alicja Dudek

1. Booth A., Magnuson A., Foster M., Detrimental and protective fat: body fat distribution and its relation to metabolic disease, Horm. Mol. Biol. Clin. Investig. 2014,17 13–27. 10.1515/hmbci-2014-0009
2. WHO. BMI classification, https://apps.who.int/bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html
3. Wronka L., Sińska B., Wójcik Z., Przegląd metod oceny stanu odżywienia osób dorosłych, cz. I: metody antropometryczne. Żyw. Człow. Metab. 2010;37:268–280.
4. WHO Obesity, Preventing and managing the global epidemic: Report of a WHO Consultation. Genewa, Szwajcaria: WHO; 2000.
5. Vague J. A., Determinant factor of the forms of obesity. Obesity1996;4:201–203.
6. Bray G.A., Medical consequences of obesity, J. Clin. Endocrinol. Metab. 2004;89(6): 2583–2589. http://press.endocrine.org/doi/full/10.1210/jc.2004-0535.
7. Dana L. Duren, Ph.D.;1,2 Richard J. Sherwood, Ph.D.,1,3 Stefan A. Czerwiński, Ph.D.,1 Miryoung Lee, Ph.D.,1,4 Audrey C. Choh, Ph.D.,1 Roger M. Siervogel, Ph.D.,1,4 and Wm. Cameron Chumlea, Ph.D.1,4,  Body Composition Methods: Comparisons and Interpretation.